“สเตียรอยด์” คือยารักษาอะไร? ทำไมถูกมองเป็น “ยาร้าย” ถ้ามันอันตรายจริงๆ ทำไมหมอยังจ่ายอยู่?

เมื่อพูดถึง “สเตียรอยด์” หลายคนอาจนึกถึงยาที่ทำให้หน้าอ้วน ตัวบวม ผิวบาง หรือแม้แต่สารกระตุ้นกล้ามเนื้อในวงการกีฬา แต่จริงๆ แล้ว คำว่า “สเตียรอยด์” มีความหมายกว้าง และถูกใช้ในหลายบริบท

สเตียรอยด์ในบทความนี้ หมายถึง “คอร์ติโคสเตียรอยด์” (Corticosteroids) ซึ่งเป็นยาที่ใช้รักษาโรค โดยไม่เกี่ยวข้องกับ “อะนาโบลิกสเตียรอยด์” (Anabolic steroids) ที่นิยมใช้เพิ่มกล้ามเนื้อในวงการเพาะกายและกีฬาบางประเภท

คอร์ติโคสเตียรอยด์คืออะไร?

คอร์ติโคสเตียรอยด์ คือยาที่เลียนแบบฮอร์โมนคอร์ติโซลในร่างกาย มีฤทธิ์ในการลดการอักเสบ บรรเทาอาการแพ้ และกดภูมิคุ้มกัน (หมายถึงทำให้ร่างกายตอบสนองต่อการติดเชื้อน้อยลง)

สามารถใช้ได้หลายรูปแบบ เช่น ยากิน ยาทา ยาฉีด หรือยาพ่น และมักถูกใช้ในโรคต่างๆ เช่น:

• หอบหืด
• รูมาตอยด์ (ข้ออักเสบเรื้อรัง)
• ลูปัส (SLE)
• ผื่นแพ้ ผิวหนังอักเสบ
• โรคลำไส้อักเสบ (เช่น Crohn’s disease)
• ภาวะอักเสบรุนแรงจากโควิด-19 (โดยเฉพาะเดกซาเมธาโซน)

แล้วทำไมถึงถูกมองว่าเป็น “ยาร้าย”?

สเตียรอยด์มีฤทธิ์แรง ถ้าใช้ไม่ถูกวิธี เช่น ใช้เองโดยไม่ปรึกษาหมอ หรือใช้ติดต่อกันนานเกินไป อาจทำให้เกิดผลข้างเคียง เช่น:

• ใบหน้ากลม (moon face)
• อ้วนลงพุง
• ผิวบาง เส้นเลือดฝอยแตกง่าย
• กล้ามเนื้ออ่อนแรง กระดูกพรุน
• น้ำตาลในเลือดสูง ความดันสูง
• ติดเชื้อได้ง่าย

ในประเทศไทย พบว่ามีการใช้ “ยาชุด” ที่หาซื้อได้ตามร้านขายยา ซึ่งมักมีสเตียรอยด์ผสมอยู่โดยไม่แจ้งบนฉลากอย่างชัดเจน

ข้อควรระวัง: ควรหลีกเลี่ยงการซื้อยาจากแหล่งที่ไม่น่าเชื่อถือ ตรวจสอบว่ายามีเลขทะเบียน อย. หรือไม่ และอย่าซื้อสเตียรอยด์มาใช้เอง เพราะยาบางชนิด เช่น เพรดนิโซโลน (Prednisolone) เป็นยาอันตรายที่ต้องจ่ายโดยแพทย์เท่านั้น

ถ้ามันอันตราย ทำไมหมอยังจ่ายอยู่?

คำตอบง่ายๆ คือ “ยาอันตราย” ไม่ได้แปลว่า “ยาที่ไม่ควรใช้” แต่หมายถึงยาที่ต้องใช้โดยผู้เชี่ยวชาญ

หมอจะพิจารณาใช้สเตียรอยด์ในกรณีที่จำเป็น และกำหนดขนาดยาให้เหมาะสมกับผู้ป่วย โดยใช้ในระยะเวลาสั้นที่สุดเท่าที่จำเป็น พร้อมติดตามผลข้างเคียงและค่อยๆ ปรับลดปริมาณเมื่ออาการดีขึ้น

ในหลายกรณี เช่น โรคหอบหืดหรือ SLE สเตียรอยด์ช่วยให้ผู้ป่วยมีคุณภาพชีวิตดีขึ้นมาก หรือแม้แต่ในกรณีผู้ป่วยโควิด-19 ที่มีภาวะอักเสบในปอดรุนแรง ยาเดกซาเมธาโซนก็ได้รับการพิสูจน์ว่าสามารถลดอัตราการเสียชีวิตได้อย่างมีนัยสำคัญ

สรุป

• สเตียรอยด์ (คอร์ติโคสเตียรอยด์) เป็นยาที่มีประโยชน์มาก ถ้าใช้อย่างถูกวิธี
• อันตรายจากยานี้มักเกิดจากการใช้ผิดวิธี เช่น ใช้เองหรือใช้ติดต่อกันนาน
• การรักษาควรอยู่ภายใต้การดูแลของแพทย์เท่านั้น
• ไม่ควรซื้อยาจากแหล่งที่ไม่เชื่อถือ หรือยาชุดที่ไม่ระบุส่วนประกอบ

แหล่งข้อมูลอ้างอิง:

• สมาคมแพทย์โรคภูมิแพ้และภูมิคุ้มกันแห่งประเทศไทย (AAIAT)
• องค์การอาหารและยา (อย.) ประเทศไทย
• The RECOVERY Collaborative Group. "Dexamethasone in Hospitalized Patients with Covid-19." The New England Journal of Medicine