1 อวัยวะในร่างกาย คนส่วนใหญ่ไม่รู้จัก แต่มีความสำคัญมาก ถ้าเกิดอักเสบเสี่ยงตายเฉียบพลันภายในไม่กี่ชั่วโมง

ฝาปิดกล่องเสียง (Epiglottis) เป็นอวัยวะเล็ก ๆ ที่อยู่บนหลอดลมส่วนต้น เหนือกล่องเสียง ทำหน้าที่ปิดกล่องเสียงขณะกลืนอาหาร เพื่อป้องกันไม่ให้สำลัก แต่เมื่อ ฝาปิดกล่องเสียงอักเสบ จะทำให้บวมและอาจอุดกั้นทางเดินหายใจจนเสียชีวิตได้ ภาวะนี้ถือเป็น เหตุฉุกเฉินทางการแพทย์

สาเหตุ

ฝาปิดกล่องเสียงอักเสบเฉียบพลัน (Acute Epiglottitis) เกิดจากการอักเสบติดเชื้อ โดยเชื้อก่อโรคที่สำคัญ และพบบ่อยที่สุดโดยเฉพาะในกลุ่มผู้ป่วยเด็กคือ Hemophilus influenzae type B (HIB) เชื้อ HIB นี้มักมีความรุนแรง ก่อให้เกิดปัญหาการอุดกั้นทางเดินหายใจได้บ่อย และมีระยะเวลาการดำเนินโรคที่สั้น เมื่อเปรียบเทียบกับเชื้อชนิดอื่นๆ  นอกจากนี้ HIB ยังสามารถกระจายไปตามกระแสเลือด ก่อให้เกิดโรคอื่น ๆ ตามมาได้ เช่น เยื่อหุ้มสมองอักเสบ, ปอดบวม, ข้ออักเสบ เป็นต้น นอกจากนี้อันตรายจากไอความร้อน ก็สามารถทำให้เกิดการบวม และอักเสบของฝาปิดกล่องเสียงได้เช่นกัน

ข้อมูลจาก ภาควิชาโสต นาสิก ลาริงซ์วิทยา คณะแพทยศาสตร์ศิริราชพยาบาล ระบุว่า ฝาปิดกล่องเสียงอักเสบเฉียบพลัน เป็นโรคที่มีความรุนแรง และอาจอันตรายถึงชีวิตได้ เนื่องจากสามารถก่อให้เกิดภาวะอุดกั้นของทางเดินหายใจส่วนต้นอย่างเฉียบพลันได้ภายในระยะเวลาอันสั้น เพียงไม่กี่ชั่วโมง และสามารถเกิดขึ้นได้ในผู้ที่มีสุขภาพแข็งแรงดีมาตลอด โดยทั่วไปแล้ว โรคนี้มักเกิดในเด็กเล็กอายุ 2-6 ปี  อย่างไรก็ตาม สามารถพบโรคนี้ได้ในทุกอายุ  ผู้ป่วยจะมีการอักเสบและบวมของฝาปิดกล่องเสียงและอวัยวะโดยรอบ

entinfo.nz

ลักษณะทางคลินิก

เมื่อเกิดการอักเสบ ฝาปิดกล่องเสียงจะบวมมากขึ้นเรื่อย ๆ บางครั้งอาจพบตุ่มหนองเล็กๆ เกิดขึ้น ทำให้ฝาปิดกล่องเสียงถูกเบียด และม้วนตัวไปทางด้านหลังและลงล่าง ทางเดินหายใจส่วนช่องทางเข้าของกล่องเสียงจะถูกปิดกั้นไปทีละน้อย เสมหะและน้ำลายบริเวณนี้จะมีปริมาณมากขึ้น เนื่องจากอาการกลืนเจ็บและกลืนลำบากของผู้ป่วย ซึ่งมีส่วนซ้ำเติม ทำให้ทางเดินใจส่วนบนถูกอุดกั้นได้มากขึ้น

ผู้ป่วยจะมีอาการ ไข้, หายใจลำบาก, เจ็บคอ และกลืนลำบาก อาจมีอาการปวดหูได้ การตรวจร่างกายพบว่า ผู้ป่วยมักหายใจเร็ว, หายใจเข้า ออกช่วงสั้นๆ ผู้ป่วยจะพยายามจำกัดกิจกรรมของตัวเอง โดยการนั่งนิ่งๆ โน้มตัวไปด้านหน้า ใช้มือทั้งสองข้างค้ำยันไว้ เชิดคอและยื่นคางไปด้านหน้า เพื่อทำให้ทางเดินหายใจโล่งมากที่สุด พบลักษณะของการอุดกั้นทางเดินหายใจส่วนต้นได้ในระดับความรุนแรงต่างๆ ตั้งแต่น้อย ไปจนถึงมากได้แก่ หายใจเร็ว, หายใจลำบาก, หายใจมีเสียงดัง ผู้ป่วยมีน้ำลายไหลย้อยออกทางมุมปาก กลืนเจ็บ และกลืนลำบาก เสียงพูดจะเปลี่ยนไป มีลักษณะเหมือนอมอะไรอยู่ในลำคอ

การตรวจร่างกายบริเวณช่องคอนั้นควรทำด้วยความนุ่นนวล และไม่แนะนำให้ฝืนตรวจ ด้วยความรุนแรงหรือใช้ไม้กดลิ้นโดยเฉพาะในกลุ่มผู้ป่วยเด็ก และผู้ป่วยที่มีการอุดกั้นทางเดินหายใจส่วนต้น เนื่องจากอาจทำให้มีการอุดกั้นทางเดินหายใจมากขึ้น

ผู้ป่วยในแต่ละราย อาจมีระดับความรุนแรง อาการ และอาการแสดงที่แตกต่างกันออกไป ข้อสำคัญคือในกลุ่มผู้ป่วยเด็กที่เป็นโรคนี้ มักมีอาการรุนแรงกว่า และมักมีการอุดกั้นของทางเดินหายใจส่วนต้นได้ง่ายกว่า เมื่อเปรียบเทียบกับผู้ใหญ่ ผู้ป่วยเด็กที่เป็นโรคนี้จึงมีโอกาสเกิด การอุดกั้นทางเดินหายใจ หรือแม้กระทั่งหยุดหายใจได้ตลอดเวลา ในขณะที่ผู้ป่วยที่มีอาการเจ็บคอ และกลืนลำบากเป็นหลัก มักมีการดำเนินของโรคที่ไม่รุนแรง และมีโอกาสเกิดการอุดกั้นทางเดินหายใจส่วนต้นได้น้อยกว่า

 ฝาปิดกล่องเสียงปกติ และ ฝาปิดกล่องเสียงอักเสบ 

เคสจากจีน

หญิงวัย 26 ปีในเมืองจางโจว มีอาการเจ็บคอเล็กน้อยหลังไปรับประทานหม้อไฟกับเพื่อน ๆ แต่ไม่ได้สนใจคิดว่าเป็นอาการ “ร้อนใน” คืนก่อนเกิดเหตุ เริ่มเจ็บคอเล็กน้อย ไม่มีไข้หรืออาการรุนแรง เช้าวันถัดมา อาการเจ็บคอรุนแรงขึ้น เริ่มหายใจลำบาก น้ำลายไหล กลืนอาหารไม่ได้

เธอรีบไปโรงพยาบาล แต่เมื่อถึงโรงพยาบาล เพียง 10 นาทีหลังเข้ารับการรักษา เธอหมดสติ และเสียชีวิตทันที แพทย์วินิจฉัยสาเหตุว่าเป็น Acute Epiglottitis หรือการอักเสบเฉียบพลันของฝาปิดกล่องเสียง ซึ่งทำให้ทางเดินหายใจอุดตันอย่างฉับพลัน

เคสนี้เน้นให้เห็นว่า โรคนี้สามารถเกิดขึ้นได้เร็วและรุนแรง แม้ผู้ป่วยจะมีสุขภาพแข็งแรงดี

เคสจากสหราชอาณาจักร

ชายวัย 29 ปี  เริ่มมีอาการเจ็บคอเรื้อรังร่วมกับอาการไอประมาณ 2–3 เดือน ไปพบแพทย์ครั้งแรกวินิจฉัยเป็น ต่อมทอนซิลอักเสบ และสั่งยาปฏิชีวนะ พร้อมสเปรย์สเตียรอยด์ แต่ไม่ได้ส่งเข้าห้องฉุกเฉิน

จากนั้นอาการแย่ลง กลืนอาหารและน้ำไม่ได้ มีไข้สูง ลำคอกำลังตีบ เขาไปพบแพทย์อีกครั้ง แพทย์ยังยืนยันการวินิจฉัยเดิม เช้าวันถัดมาหลังรับยาจากร้านขายยา ไมเคิลล้มลงกะทันหัน ถูกนำส่งโรงพยาบาล แต่เสียชีวิตในเวลาสั้น ๆ

ผลชันสูตรศพระบุว่าเขาเสียชีวิตจาก ภาวะขาดออกซิเจนเนื่องจากทางเดินหายใจอุดตันจากฝาปิดกล่องเสียงอักเสบ เคสนี้สะท้อนว่า การวินิจฉัยที่ถูกต้องและการตอบสนองทางการแพทย์ทันทีเป็นเรื่องสำคัญ เพราะผู้ป่วยฝาปิดกล่องเสียงอักเสบสามารถแย่ลงอย่างรวดเร็วแม้มีอาการเริ่มแรกเพียงเล็กน้อย

ข้อสรุป

ฝาปิดกล่องเสียงอักเสบเฉียบพลันเป็น โรคร้ายแรงที่อาจเกิดขึ้นได้แม้คนสุขภาพดี อาการอาจพัฒนาภายในไม่กี่ชั่วโมง การสังเกตอาการและการเข้ารับการรักษาอย่างเร่งด่วนเป็นเรื่องสำคัญที่สุด